Przyjrzyjmy się jednej z managerskich supermocy, jaką jest wysoko rozwinięta inteligencja emocjonalna. Przeanalizujmy korzyści związane z jej treningiem.

Co jest ważniejsze w zarządzaniu - inteligencja racjonalna, czy emocjonalna? Jak rozwijać inteligencję emocjonalną? Czym jest inteligencja emocjonalna? Jak przekłada się na zarządzanie firmą i zespołem?

Co jest jest inteligencja?

Na jakiej podstawie uważamy, że ktoś jest inteligentny? Co, w postępowaniu drugiej osoby, sprawia, że zaczynamy postrzegać ją jako inteligentną? Większość ludzi samodzielnie i intuicyjnie potrafi wskazać przejawy inteligencji u drugiego człowieka. Przyjrzyjmy się jej komponentom, by wiedzieć dokładniej, które elementy brane są pod uwagę, gdy odnosimy się do czyjegoś poziomu inteligencji. Inteligencja ogólna (nazwijmy ją skrótowo "racjonalną") to zespół cech i funkcji mózgu ułatwiających adaptację i dopasowanie do środowiska. Związane są z nią takie funkcje naszego mózgu jak myślenie, wnioskowanie czy planowanie (o tym więcej za chwilę).

O inteligencji zatem podpowiadać nam będą zachowania drugiego człowieka, które związane są z cechami, które skrótowo określa się jako "szkolne". Dlaczego szkolne? W większości przypadków rozwijamy kompetencje związane z tym typem funkcjonowania właśnie w szkole - np. na języku polskim, matematyce czy historii. To właśnie te cechy mierzone są w znanych z poradni testach inteligencji.

Na jakiej podstawie wnioskujemy o poziomie inteligencji drugiego człowieka?

W potocznej ocenie tego, czy ktoś jest inteligentny bierzemy pod uwagę, między innymi, aspekty, takie jak:

1. ocenę podejmowanych przez kogoś decyzji (czy są spójne, logiczne, konsekwentne);
2. poziom dyskusji;
3. dobór i złożoność słownictwa;
4. tok rozumowania, umiejętność analizowania i wnioskowania oraz syntezy (scalania) informacji;
5. elokwencja i zdolności oratorskie;
6. zdolności matematyczne;
7. szybkość i zwinność w łączeniu wątków;
8. ogólny poziom wiedzy o świecie;
9. umiejętność przeskakiwania pomiędzy wątkami w sposób płynny i logiczny;
10. kreatywność w łączeniu dotychczasowej wiedzy.

Czym jest zatem inteligencja emocjonalna?

Opracowany przez Daniela Golemana koncept inteligencji emocjonalnej (EQ - emotional quotient) odnosi się do poziomu zarządzania, rozumienia i radzenia sobie z własnymi i cudzymi emocjami. To wskaźnik, który jest powiązany z inteligencją racjonalną. Odnosi się jednak głównie do czynników związanych z aspektami, które dzielę często Klientom na dwie kategorie: kompetencje osobiste (1-3) oraz społeczne (4-5). Podział ten proponuję w związku z tym, co akurat trenujemy - aspektami związanymi z zarządzaniem własnymi emocjami lub relacjami z otaczającymi nas ludźmi.

Inteligencja emocjonalna to zatem:

1. Samoświadomość (świadomość, rozumienie, analiza, wnioskowanie i przewidywanie własnych stanów);
2. Samokontrola (zdolność wyrażania i kontrolowania emocji w sposób bezpieczny i społecznie akceptowalny);
3. Empatia (współodczuwanie, odzwierciedlanie emocji i reakcji innych osób);
4. Motywowanie (i automotywacja) (zdolność wzmagania lub utrzymania motywacji u siebie lub innych osób);
5. Kompetencje społeczne (takie jak komunikowanie czy asertywność).

Czy można nie mieć inteligencji emocjonalnej?

Inteligencja emocjonalna to również cechy ułatwiające przystosowanie, ale na poziomie funkcjonowania emocjonalnego i społecznego. Będą widoczne w tym, jak ktoś radzi sobie z własnymi i cudzymi emocjami, jak z nich korzysta w sposób logiczny - przewiduje, uczy się na nich, wnioskuje. Obecna jest ona u wszystkich ludzi i wbrew potocznemu rozumieniu, nie ma ludzi, którzy nie mają inteligencji emocjonalnej. Różnimy się pod względem jej poziomu i stopnia korzystania z niej. Sama zaś inteligencja emocjonalna powiązana jest z inteligencją racjonalną (np. na poziomie wnioskowania czy przewidywania, jaką reakcję emocjonalną u kogoś wywołamy).

Po co Ci inteligencja emocjonalna?

Umiejętności składające się na inteligencję emocjonalną przekładają się bezpośrednio na nasz poziom zadowolenia i wyniki w pracy. Badania Golemana pokazują, że za sukces zawodowy i prywatny aż w 80% odpowiada wskaźnik inteligencji emocjonalnej, jako dominujący wobec inteligencji ogólnej (badania podłużne absolwentów Uniwersytetu Harvarda). Nie wszyscy badacze zgadzają się z tak wysokim poziomem wpływu EQ na nasz zawodowy sukces, jednak większość badań teoretycznych i praktycznych podkreśla, że to właśnie kompetencje społeczne i interpersonalne dominują u ludzi odnoszących sukces zawodowy w życiu.

Inteligencja emocjonalna w zarządzaniu i komunikacji w firmie

Jak objawia się inteligencja emocjonalna w pracy?

Samoświadomość

To umiejętność nazywania, rozumienia i przewidywania emocji własnych i u innych ludzi. Zaczyna się od czegoś, co nazywam „nawiązaniem z sobą kontaktu”, wsłuchiwaniem się i analizą własnych emocji (przyczyn, przebiegu, siły emocji). Samoświadomość jest pierwszym i podstawowym elementem, dzięki któremu rozumiemy, jak zachowania i bodźce wpływają na nas i na innych. To podstawa uczenia, projektowania aplikacji czy oprogramowania. Samoświadomość przydaje się również świetnie w pracy zespołów sprzedażowych, marketingu, edukacji, sztuce, prowadzeniu własnego biznesu i zarządzaniu zespołem. Dzięki tej świadomości zaoszczędzisz czas i przyspieszysz pracę koncepcyjną, przewidzisz reakcje Twoich odbiorców i klientów. Samoświadomość to również podstawa asertywności i stawiania granic, dzięki którym łatwiej będzie Ci delegować zadania, decydować o urlopie , workation czy organizować pracę swoją i swojego zespołu.

Samokontrola

Samokontrola wiąże się z umiejętnością wyrażania i kontrolowania emocji w sposób adekwatny do sytuacji (zgodny ze standardami, oczekiwaniami czy kontekstem). Jak to lubią mówić psychologowie - w sposób społecznie akceptowalny :). W praktyce to radzenie sobie w stresie, konfliktach, cudzą niezgodą, odmową, krytyką, umiejętność radzenia sobie w pracy pod presją. Nie oznacza to, że nie odczuwamy w tych okolicznościach emocji - przecież nie jesteśmy maszynami! Chodzi tu bardziej o sposób reagowania i umiejętność kontrolowania swojego zachowania czy komunikacji w emocjach. To zdolność, która wypływa w dużej mierze z samoświadomości i racjonalnej interpretacji emocji, związana z kontrolowaniem siebie w sytuacjach wzbudzających silniejsze emocje czy stres.

Empatia

Empatia objawia się jako współodczuwanie, wychwytywanie i odzwierciedlanie cudzych emocji. Dzięki temu, sprzyja budowaniu krótko- i długoterminowych relacji w zespołach pracowniczych i z klientami. To, w praktyce „przechwytywanie” cudzych emocji, łatwe „odczytywanie” nastrojów i „udzielanie się”, np. na poziomie stresu. Zrozumienie wątpliwości klienta, przyznawanie prawa do całej gamy odczuć i wrażliwość na te odczucia, sprawia, że relacje z klientami zyskują na barwności, autentyczności i elastyczności. Dzięki wysokiemu poziomowi empatii z łatwością wyobrażamy sobie cudze emocje i nastroje.

Motywacja

Motywacja - umiejętność motywowania innych osób i siebie samego wiąże się zarówno z empatią jak i samoświadomością. To umiejętność prowadzenia wewnętrznych dyskusji samemu z sobą i podejmowania działań pomimo spadku motywacji, rozumiejąc prawa i naturę własnych oraz cudzych emocji i kompetencje związane z utrzymaniem i podjęciem działań długoterminowych (np. ambitne, trudne, angażujące projekty).

Umiejętności społeczne

Umiejętności społeczne, takie jak asertywność czy kompetencje komunikacyjne. Związane są z wszystkimi wyżej wymienionymi elementami inteligencji emocjonalnej. Lubimy ludzi, którzy nas rozumieją, potrafią przewidywać efekty swoich działań i wpływ podejmowanych przez siebie decyzji. Ich emocje są pod kontrolą lub są dojrzale wyrażane, nieźle radzą sobie ze stresem i przeciwnościami losu. Osoby takie, potocznie mówiąc, dają się lubić, ze względu na ich poziom dojrzałości i opanowania, są spokojne i przewidywalne reakcje w sytuacjach kryzysowych i trudnych. Uwaga! Nie o lubienie tutaj chodzi - a o pełne samoświadomości życie, w którym podejmujemy działania zgodne z sobą i komunikujemy w sposób odważny i asertywny. Sympatia, o której pisałam wcześniej bywa efektem ubocznym (no nie czarujmy się, często wkurza nas asertywność innych osób, co jest zupełnie normalne ;)).

Inteligencja emocjonalna to pełniejsze i szczęśliwsze życie

Osoby wysoce inteligentne emocjonalnie to osoby posiadające bardzo dobry kontakt z własnymi potrzebami, co przekłada się na asertywne i spójne życiowe decyzje – w zarządzaniu czy życiu prywatnym. To również osoby nawiązujące szczere relacje z innymi osobami – zarówno na poziomie zawodowym jak i prywatnym. Lepiej radzą sobie ze stresorami i napięciem, szybciej identyfikują czynniki sprzyjające wypaleniu. Inteligencja emocjonalna to podejmowanie decyzji w zgodzie z sobą – racjonalnych, ale uwzględniających nasze emocje i zostawiających dla nich przestrzeń. Całe szczęście, inteligencję emocjonalną można trenować i rozwijać.

Trening inteligencji emocjonalnej - przykładowe ćwiczenie

Jednym z częściej zadawanym przez nas zadań domowych jest analiza i ocena własnych stanów emocjonalnych i podsumowywanie ich w trendy. To ćwiczenie, które dotyczy pierwszego elementu inteligencji emocjonalnej – samoświadomości. Jest ona pierwszym aspektem, który polecamy trenować i rozwijać. Rozwinięty nawyk właściwego nazywania emocji przekłada się na umiejętność wyrażania ich i kontrolowania – emocje stają się bardziej kontrolowalne, zaczynamy widzieć ich logikę, trendy, łatwiej nam wnioskować o przyczynowości i wynikach naszego (i cudzego) postępowania. Jednym słowem – to taka podróż w głąb siebie, dzięki której łatwiej nam zrozumieć logikę pojawiających się emocji.

W ramach ćwiczenia załóż sobie zeszyt, aplikację czy notatnik.

Krok pierwszy: Codziennie wieczorem rób krótki przegląd dzisiejszych wydarzeń dnia: “Co się dzisiaj wydarzyło” i przyjrzyj się swoim codziennym doświadczeniom. Drugim pytaniem, które należy sobie zadać, jest: “Co w związku z tym odczułem/am?” i stworzenie listy emocji, które tego dnia mi towarzyszyły. 

W trzecim kroku przejdź do analizy:

1. Co wzbudziło we mnie takie emocje? (np. Z jakich powodów byłem/am znesmaczony/a?)
2. Jakie inne emocje mi towarzyszyły?
3. Dlaczego akurat ta emocja?
4. O czym mówi ta emocja?

W ramach takiego ćwiczenia, w którym można podeprzeć się różnego rodzaju mapami i wykresami do nazywania emocji (które dostarczamy naszym Klientom), zyskujemy, w perspektywie dłuższego treningu, nawyk i łatwość w identyfikowaniu nazywania naszych emocji.

Jest to pierwszy i najbardziej podstawowy krok, od którego polecamy zacząć treningi inteligencji emocjonalnej. Zachęcamy do wykonywania takich przeglądów codziennych wydarzeń.

Jeśli zdarzy Ci się zapomnieć któregoś dnia o takim przeglądzie – nic się nie dzieje! Najważniejsze, żebyś wrócił/a do ćwiczenia lub wykonała kolejne powtórzenie wzmacniając i nabudowując swój nawyk. W końcu – to ćwiczenie czyni mistrza.

Jeżeli jest to temat, który jest Ci bliski – skontaktuj się z nami!

Dr Magda Popek, psycholog biznesu, trener biznesu